Określenie GMO odnosi się głównie do roślin, które zostały celowo zmodyfikowane genetycznie przez człowieka. Modyfikacje te dotyczą aktywności genów, które naturalnie występują w danym organizmie, wprowadzenia dodatkowych kopii własnych genów danego organizmu, rośliny oraz wprowadzenia genu pochodzącego z organizmu innego gatunku. Dziś modyfikacje genetyczne uprawianych roślin polegają na uodpornieniu ich na określone herbicydy, które są zabójcze dla chwastów lub na owady przez np. poprzez dodanie bakteryjnego genu, produkującego toksyny odstraszające.
Upowszechnianie oraz wprowadzenie do sprzedaży żywności modyfikowanej genetycznie jest tematem tabu, który budzi ogromne kontrowersje. Z jednej strony zachwycamy się nowymi możliwościami, jakie stwarzają te modyfikacje, z drugiej zaś- istnieje wiele obaw z tym związanych. Wątpliwości co do GMO dotyczą szczególnie problematyki bezpieczeństwa tych produktów dla zdrowia i ewentualnego ich wpływu na środowisko. Poniżej postaramy się odpowiedzieć na dręczące wszystkich pytanie: czy żywność modyfikowana genetycznie, tzw. GMO jest zagrożeniem czy jedyną szansą dla naszej cywilizacji?
Entuzjaści GMO
Według osób, które uznają GMO za ogromną szansę dla naszej cywilizacji tego rodzaju rozwiązanie przynosi na wiele korzyści:
- większą odporność roślin na niekorzystne warunki środowiska
- zwiększenie bioróżnorodności
- poprawienie cech użytkowych roślin, ich smaku, wyglądu, składu chemicznego
- większą trwałość, czyli dłuższy okres przydatności do spożycia takich roślin
- zwiększenie wydajności roślin
- uprawa roślin na gorszych jakościowo glebach
- taka uprawa jest tańsza od tych konwencjonalnych średnio o 10-15%
- poprawa estetyczności produktów np. barwa kwiatów
- możliwość uzyskania wydajnej produkcji tam, gdzie występuje deficyt żywności
- możliwość uzyskania żywności o obniżonej alergenności oraz o podwyższonej wartości odżywczej
Zwolennicy GMO, czyli przede wszystkim światowi naukowcy, wskazują, iż organizmy GMO nie stanowią większego zagrożenia niż organizmy niezmodyfikowane. Twierdzą też, że dzięki roślinom GMO będziemy mogli poradzić sobie z problemem głodu, albowiem dojrzewają one szybciej, są zdrowsze ze względu na używanie mniejszej ilości pestycydów i mają znacznie wyższą jakość.
Kontrowersje i wątpliwości
Najwięcej obaw wzbudza toksyczność nowego genu oraz jego produktów - białek, mogących powodować niezamierzone zmiany w procesach metabolicznych. Nowe białka mogą stać się potencjalnymi alergenami powodujący także zaburzenia metabolizmu bądź wywołującymi inne schorzenia. Może też pojawić się uodpornienie na antybiotyki. Jeśli chodzi o kwestię środowiska, to najgroźniejsza wydaje się możliwość powstawania krzyżówek międzygatunkowych, które nie występują w przyrodzie, czyli zagrożenie dla bioróżnorodności oraz rozprzestrzenianie się pyłków roślin z upraw GMO, które mogą skazić plantację roślin uprawianych ekologicznie). Wiele kontrowersji wywołuje także możliwość wprowadzeni genów ludzkich do innych organizmów czy wprowadzenie genów zwierzęcych do organizmu roślinnego.
Argumentami przeciw GMO są też:
- możliwość wyginięcia pszczół
- możliwość rozwoju trudniejszych do wytępienia chwastów – tzw. superchwastów
- zwiększenie częstotliwości występowania alergii
- możliwość wystąpienia problemów zdrowotnych u ludzi, głównie chorób układu pokarmowego
Hodowlane modyfikacje genetyczne istniały już od starożytności. Tzw. krzyżówki genetyczne dały życie pierwiosnkowi czy mułowi. Warto też zauważyć, iż 8% ludzkiego genomu to wkomponowane w geny ludzi w trakcie ewolucji retrowirusy. Produkcja żywności modyfikowanej genetycznie ma tyle samo korzyści, co wad. Większość badanych Polaków jest przeciwna GMO, głównie dlatego, że nasz kraj słynie z naturalnych produktów o wysokiej jakości. Poprzednia ustawa dotycząca nasiennictwa zawierała zakaz rejestracji oraz obrotu produktów GMO. Aby nie zostać ukaranym za to prawo przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w 2012 r., musieliśmy dostosować się do zasady wolnego handlu oraz swobody przepływu towarów. Obecnie już ponad 210 gatunków roślin poddaje się modyfikacji genetycznej, choć głównie są to 4 rośliny: soja, bawełna, kukurydza i rzepak. Wygląda na to, że postępu w inżynierii genetycznej nikt nie powstrzyma. Ważna jest zatem rzetelność badań, ostrożność i informowanie na etykietach produktów czy jest on modyfikowany genetycznie czy też nie. Konsumenci natomiast powinni być świadomi wszystkich korzyści oraz kontrowersji związanych z GMO. Muszą oni walczyć o swoje prawa do możliwości wyboru pomiędzy żywnością modyfikowaną a tą produkowaną naturalnie, bo chcąc nie chcąc, przyszłość i tak należy do tej pierwszej grupy.
